آموزش کالیبراسیون کولیس
کولیس برای اندازه گیری ابعاد داخلی و خارجی اجسام بکار می رود . اندازه گیری ضخامتهای خارجی مانند قطر، طول یک قطعه و اندازه گیری فواصل داخلی مانند قطر داخلی یا فضاهای داخلی درون قطعه ها و همچنین بلندی یا عمق قطعات با این وسلیه می تواند انجام شود.
کولیس ها بسته به نوع ، توانائی اندازه گیری یک یا دو و یا هر سه ابعاد داخلی ، خارجی و عمق را دارند و همچنین نشاندهنده آنها می تواند بصورت ورنیه ، عقربه ای و یا دیجیتالی باشد.
استاندارد های ملی و بین المللی با شماره های ISIRI 3129 ، ISO 6906 ، ISIRI 1980 ، ISO 3599 و DIN 862 مشخصات ساخت و نحوه کنترل و کالیبراسیون کولیسها را تشریح می کند .
گستره یا بازه اندازه گیری کولیس ها در استانداردهای ملی و بین المللی بشرح جدول زیر می باشد:
|
Calliper Class (Resolution in mm) |
Measuring Range (Interval) |
Standard Method |
|
۰.۱ ,۰.۰۵ |
to 1000mm |
ISIRI ۱۹۸۰ |
|
۰.۰۲ |
to 500 mm |
ISIRI 3129 |
|
۰.۱.۰.۰۵ |
to 1000mm |
ISO 3599 |
|
۰.۰۲ |
to 500 mm |
ISO 6906 |
|
۰.۱,۰.۰۵,۰.۲ |
to 2000 mm (Analoge) |
DIN 862 |
|
۰.۰۱ |
to 1000mm (Digital) |
DIN 862 |
بـرای کالیبراسیون کولیس ها ی ورنیه دار روش کار بدین صورت است که در یک دمای تثبیت شده ۲۰ درجه سلسیوسی با حداکثر تغییرات دمایی تا ± یک درجه سلیسیوس ، مقدار خطای قرائت کـولیس تحت کالیبره ، توسط یک یا ترکیبی از چند بلوک سنجه (Gauge Block) که حداقل دارای کلاسی معادل ۲ ( grade2 ) باشند ارزیابی و تعیین می شود.
قبل از آغاز عملیات کالیبراسیون لازمست کنترل اولیه شامل کنترل چشمی انجام و کولیس از نظر سلامت ظاهری کنترل شود .همچنین لازمست لبه های اندازه گیری کولیس توسط پارچه تنظیف بدون پرز تمیز شود .سپس فک متحرک کولیس بآرامی در تمام طول مسیر خود حرکت داده شود اگر در طول مسیر ، حرکت روان نباشد معرف حضور گردو غبار و آلودگی و یا تابیدگی فک ثابت و یا سایر اجزاء متحرک روی آن است و لازمست مشکل برطرف شود. پس از ان کولیس (های) تحت کالیبره ، بلوک سنجه های مرجع و سایر لوازم وابزارالات مورد استفاده مثل فیکسچز و میز صفحه صافی در آزمایشگاه کالیبراسیون که در دمای فوق تثبیت شده است ، برای مدت کافی قرارداده شود تا همگی هم دما شوند.
برای انجام کالیبراسیون لازمست کالیبره کننده از دستکش برای حمل و جابجائی کولیس و بلوک سنجه ها استفاده کند تا حرارت بدن او به تجهیزات مزبور منتقل نشده و ابعاد را تغییر ندهد . توجه داشته باشید بین دمای بدن انسان و محیط اختلاف دمائی وجود دارد .
با توجه به نقاط کالیبراسیون انتخاب شده(معمولا تا ۵ نقطه با فواصل مساوی در گستره اندازه گیری کولیس) ، بلوک سنجه های مورد نیاز را از جعبه بلوک سنجه مرجع انتخاب نموده و آنها را برروی میز صفحه صافی قرار داده و در صورت نیاز توسط گیره مخصوص آنها را به هم وصل تا اندازه خواسته شده ایجاد شود سپس توسط کولیس عملیات اندازه گیری که می تواند داخل سنجی ، خارج سنجی و یا عمق سنجی باشد انجام می گیرد و مقدار قرائت شده توسط کولیس و مقدار مربوط به بلوک سنجه ( های ) مرجع ثبت میشود.
-
برای ارزیابی درستی قسمت خارج سنج کولیس آن از بلوک سنجه تکی یا مجموعه به هم چسبیده بلوک سنجه ها (حداکثر ۳تا) استفاده میشود.
-
برای ارزیابی درستی قسمت داخل سنج کولیس از مجموع بلوک سنجه وفیکسچر استفاده میشودومعمولا” ۳ الی۵ نقطه از گستره اندازه گیری کولیس توسط قسمت داخل سنج آن کنترل می گردد.روش کار به این صورت است که بلوک سنجه مرجع انتخابی را بین فکهای فیکسچر قرار داده وپیچ تنظیم آن را محکم می کنند تا دقیقا”فکهای فیکسچر وبلوک سنجه به یکدیگر بچسبد وفضای مورد نظر (طول بلوک سنجه انتخابی)را ایجاد کند سپس این فواصل ایجاد شده ، توسط قسمت داخل سنج کولیس اندازه گیری شده وخطای آن ثبت می گردد.
-
ارزیابی درستی قسمت عمق سنج کولیس در دونقطه از گستره اندازه گیری کولیس انجام میگیرد که بهتر است نقطه ابتدا و انتهای کولیس انتخاب شود. به عنوان مثال اگر گستره کاری کولیس ۱۵۰-۰میلیمتر بود بایستی کنترل در نقطه صفر و۱۵۰میلیمتری انجام گیرد.جهت کنترل نقطه انتهایی روش کار به این صورت است که از دو عدد بلوک سنجه با طولهای یکسان که به صورت موازی بر روی میز صفحه صافی قرارداده میشوند (به صورتی که شاخک عمق سنج کولیس از میان این دو بلوک سنجه عبور کند) استفاده میشود ونقطه انتهایی کولیس توسط عمق سنج کنترل می شود. جهت کنترل نقطه صفر بایستی فکهای کولیس را تا انتها بسته وقسمت عمق سنج آن را بر روی میز صافی قرار داده وفک کولیس را باز ومیزان اختلاف بدست آمده و ثبت شود.
در استانداردهای ملی و بین المللی میزان رواداری مجاز در هر نقطه آزمون و یا در محدوده کوچکی از گستره اندازه گیری کولیس آورده شده است . لذا اگر منحنی انحراف مقدار اندازه گیری شده توسط کولیس برحسب مقدار مرجع رسم شود ، اطلاعات مفیدی در مورد درستی عملکرد کولیس بدست میآید.در این منحنی میتوان میزان رواداری مجاز طبق هر استاندارد را رسم و مشاهده کرد آیا این نقاط در محدوده مجاز قرار دارند یا خیر .
میزان رواداری مجاز برای کولیس ها مطابق با استانداردهای ملی و بین المللی بشرح جدول زیر میباشد.
|
Limits of Error (±μm) |
Calliper Class (Resolution in mm) |
Measuring Range (Interval) |
Standard Method |
|
۵۰ + L/10 |
۰.۱,۰.۰۵ |
to 1000mm to |
ISIRI 1980 |
|
۲۰+ L/20 |
۰.۰۲ |
to ۵۰۰mm to |
ISIRI3129 |
|
۵۰ + L/10 |
۰.۱,۰.۰۵ |
to 1000mm to |
ISO 3599 |
|
۲۰+ L/20 |
۰.۰۲ |
to 500mm to |
ISO 6906 |
|
۲۰+ L/10≥۵۰μm |
۰.۱,۰.۰۵ |
to 2000mm (Analoge) |
DIN 862 |
|
۲۲+ L/50 |
۰.۰۲ |
to 2000mm (Analoge) |
DIN 862 |
|
۲۲+ L/50 |
۰.۰۱ |
to 1000mm (Digital) |
DIN 862 |
در جدول فوق L برحسب mm می باشد و طول اندازه گیری شده می باشد .
نکات قابل توجه در جدول فوق:
۱- مقادیر بدست آمده از روابط ذکر شده برای DIN862 باید تا به نزدیکترین ۰.۰۱mm گرد شوند.
۲- تفاوت اصلی استانداردهای ISO ، DIN و ISIRI عبارتست از :
الف ) حد باالای اندازه گیری آنها متفاوت است و DIN862 محدوده بالاتری را پوشش می دهد .
ب) استانداردهای ISO و ISIRI ، کولیسهای با خروجی دیجیتالی و هم چنین درجه بندی های عقربه ای را پوشش نمی دهند ولی DIN 862 شامل آنها می شود.
پ ) استانداردهای ISO ، ISIRI در برگیرنده کولیسهای عمق سنج نمی باشد ولی DIN862 اینگونه کولیسها را نیز پوشش می دهد .
۲ دیدگاه